Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy oraz Centrum Badania Historii „Solidarności” i Oporu Społecznego w PRL działające na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu mają zaszczyt zaprosić do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „Ludzie Solidarności. Od przewodniczących komisji zakładowych do Zarządów Regionu. Portret zbiorowy i indywidualny NSZZ »Solidarność«”, która odbędzie się w dniach 23–24 października 2025 r. w Bydgoszczy.
Dzieje NSZZ „Solidarność” opisywane były dotąd głównie przez pryzmat struktur lub prowadzonych przez nie działań. Często zapominano, że struktury te tworzyli ludzie. Niniejsza konferencja chce to zmienić i spojrzeć właśnie na historię Związku od tzw. „dołu”, czyli poprzez prezentację losów i działań konkretnych działaczy. Przedmiotem badań będą elity przywódcze „Solidarności” w regionach, które uplasowane były czy to w Komisjach Zakładowych czy też w Zarządach Regionów. W zależności od ujęcia zaprezentowane będą losy poszczególnych osób albo szerszych zbiorowości tworzących Komisje Zakładowe lub Zarządy Regionów. Warto spojrzeć na te zagadnienia nie tylko z perspektywy historycznej, ale również socjologicznej czy politologicznej.
Celem konferencji jest przede wszystkim spojrzenie na historię NSZZ „Solidarność” przez pryzmat jej kadr funkcyjnych i losów najbardziej aktywnych działaczy. Spojrzenie na to kim byli ci ludzie, jak działali w okresie PRL, ale także jak potoczyły się ich losy po upadku komunizmu. Z punktu widzenia organizatorów konferencji ważne będą zarówno jednostkowe, wybrane biografie, jak i szersze portrety zbiorowe, ale też wybrane istotniejsze wydarzenia, w których wyraziście podkreślona będzie rola poszczególnych liderów związkowych. W wielomilionowej „Solidarności”, która powstała w 1980 r. i znacząco wpłynęła nie tylko na losy Polski, ale także całego świata, działali ludzie o bardzo różnych rodowodach politycznych, społecznych, zawodowych. Reprezentowali wszystkie grupy wiekowe i wszystkie regiony Polski. Co najważniejsze, obecni byli w całym kraju, nawet w najmniejszych gminach, chociaż oczywiście najważniejszym zapleczem ruchu były duże ośrodki miejskie oraz największe zakłady pracy.
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, którego budowę rozpoczęto po wielkiej fali protestów społecznych w sierpniu 1980 r., szybko stał się wielomilionową organizacją, a zarazem wielkim ruchem społecznym o szerokim zakresie aktywności. W gronie tym wyróżniali się liderzy, stanowiący elitę związkową. Byli oni motorem wielkiej aktywności NSZZ „Solidarność”, jego skuteczności i siły. Po wprowadzeniu stanu wojennego w grudniu 1981 r., a następnie po bezprawnej delegalizacji związku przez sejm PRL, masowo działali w podziemnych strukturach związkowych. W największym stopniu przyczynili się do ogromnego sukcesu z 1989 r. W ostatecznym bilansie to właśnie „Ludzie »Solidarności«” stali się podstawą dla historycznej transformacji, w tym przywrócenia pełnej suwerenności Polsce oraz dla zbudowania obecnego systemu politycznego, opartego na zasadach demokracji. Planowana konferencja ma za zadanie przedstawienie losów tych ludzi.
„Solidarność” to nie tylko miasta i zakłady pracy, ale również wieś, której mieszkańcom także udało się wywalczyć własną, niezależną od władz reprezentację związkową. Walka o rolniczą „Solidarność” była dłuższa, niemniej jednak chłopi zdołali zakończyć ją sukcesem i zarejestrować swój związek zawodowy. Z tego też względu warto pamiętać o liderach rolniczej „Solidarności” i rozpocząć badania naukowe nad ich losami. Mile widziane będą referaty nie tylko na temat liderów pracowniczej „Solidarności”, ale także poświęcone przywódcom struktur rolniczego związku.
Termin konferencji: 23–24 października 2025 r.
Termin nadsyłania zgłoszeń: 31 lipca 2025 r.
Miejsce konferencji: Delegatura IPN w Bydgoszczy, ul. Wincentyny Teskowej 1
Organizatorzy: Delegatura IPN w Bydgoszczy oraz Centrum Badania Historii „Solidarności” i Oporu Społecznego w PRL działające na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu
Partnerzy: NSZZ „Solidarność” Region Bydgoski, NSZZ „Solidarność” Region Toruńsko-Włocławski
Patronat medialny: Radio PiK, Tygodnik „Solidarność”, Tysol.pl, Tygodnik Sieci, wPolsce24
Konferencja została objęta Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Karola Nawrockiego.
Program Konferencji:
DZIEŃ 1 – 23 PAŹDZIERNIKA 2025
ROZPOCZĘCIE KONFERENCJI– GODZ. 10.00
– Przywitanie gości przez Organizatorów
– Przemówienia zaproszonych gości
PANEL 1 – GODZ. 10.20 (prowadzenie: prof. dr hab. Wojciech Polak)
dr Grzegorz Wołk (IPN Warszawa), Kto zostawał przewodniczącym Solidarności? Refleksje prozopograficzne na przykładzie przewodniczących regionów NSZZ „Solidarność”.
Andrzej W. Kaczorowski (badacz niezależny), Portret zbiorowy przywódców rolniczej „Solidarności” z lat 1980–1981.
dr Krzysztof Osiński (IPN Bydgoszcz), Portret zbiorowy elit Regionu Bydgoskiego NSZZ „Solidarność” z lat 1980–1981.
dr Tadeusz Ruzikowski (IPN Warszawa), (Ponad)czasowi liderzy? Działacze NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze 1980–1989. Zarys problematyki.
Łukasz Sołtysik (IPN Wrocław), Portret zbiorowy kierownictwa Regionu Jelenia Góra NSZZ „Solidarność” (1980–1990).
Przerwa kawowa 12.00–12.20
PANEL 2 – GODZ. 12.20 (prowadzenie: dr Krzysztof Osiński)
dr Arkadiusz Kazański (IPN Gdańsk), „Stocznia nic nie robiła”, czyli bitwa o pamięć w wykonaniu liderów portowej „Solidarności” w Gdańsku z lat 1980–1989.
dr Andrzej Malik (IPN Kraków), Bohaterowie i antybohaterowie Sierpnia ‘80 i NSZZ „Solidarność” w Krakowie.
dr hab. Bogusław Wójcik (IPN Rzeszów), Liderzy strajków ustrzycko-rzeszowskich 1980/1981 – próba systematyzacji.
dr Monika Litwińska (IPN Kraków), Ludzie nauki w „Solidarności. Członkowie Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność Polskiej Akademii Nauk w Krakowie w latach 1980–1981 – portret zbiorowy
Przerwa obiadowa 13.40–14.40
PANEL 3 – GODZ. 14.40 (prowadzenie: prof. dr hab. Mirosław Golon)
prof. dr hab. Wojciech Polak (UMK Toruń), Piotr Łukaszewski – jeden z liderów i aktywny działacz toruńskiej „Solidarności” podziemnej.
dr Artur Kubaj (IPN Szczecin), Andrzej Milczanowski – lider podziemnej „Solidarności” w Szczecinie.
dr Artur Brożyniak (IPN Rzeszów), Stanisław Żółkiewicz – lider podziemnej „Solidarności” w Przemyślu.
ks. dr Michał Damazyn (UMK Toruń), Andrzej Wybrański – lider żnińskiej „Solidarności”.
ks. dr hab. Jarosław Wąsowicz, Od szeregowego działacza struktur zakładowych NSZZ „Solidarność” po organizatora podziemnych struktur związkowych. Przypadek Romana Nisiewicza.
Przerwa kawowa 16.20–16.40
PANEL 4 – GODZ. 16.40 (prowadzenie: dr Krzysztof Osiński)
dr hab. Cecylia Kuta (IPN Kraków), Trzy biografie, jeden etos. Danuta Suchorowska-Śliwińska, Barbara Niemiec i Dorota Stec-Fus w strukturach NSZZ „Solidarność” Regionu Małopolska.
dr Judyta Bielanowska (ECS Gdańsk), Opozycyjne dzieje Rybickich i Grzywaczewskich. Socjologiczno-politologiczny fenomen patriotycznych „rodzin zaangażowanych”.
dr Przemysław Wójtowicz (IPN Bydgoszcz), Edward Strzyżewski – zapomniany przewodniczący MKZ w Toruniu. Kulisy rywalizacji o władzę w Regionie Toruńskim NSZZ „Solidarność” (1980–1981).
dr Katarzyna Wilczok (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Andrzej Rozpłochowski – od lidera do więźnia jedenastki, emigranta i repatrianta.
Dyskusja, zakończenie obrad ok. godz. 18.00.
DZIEŃ 2 – 24 PAŹDZIERNIKA 2025
PANEL 5 – GODZ. 10.00 (prowadzenie: dr hab. Sylwia Galij-Skarbińska)
dr hab. Mariusz Krzysztofiński (IPN Rzeszów), Tadeusz Ulma (1928–1996), żołnierz AK, działacz NSZZ Solidarność”, przewodniczący Diecezjalnej Rady Kultury
dr hab. Elżbieta Wojcieszyk (IPN Poznań), Jadwiga Miedzianowska – przewodnicząca KZ NSZZ „Solidarność” w Archiwum Państwowym w Poznaniu 1980–1981.
prof. dr hab. Waldemar Rozynkowski (UMK Toruń), Michał Grabianka – współorganizator rolniczej „Solidarności” w województwie toruńskim.
dr Marta Marcinkiewicz (IPN Szczecin), Tadeusz Kołodziejski i Edward Borowski – skomplikowane życiorysy zjednoczonych we wspólnej walce o wolność związkowców.
Przerwa kawowa 11.20 – 11.40
PANEL 6 – GODZ. 11.40 (prowadzenie: ks. dr Michał Damazyn)
dr hab. Rafał Łatka (IPN Warszawa, UKSW), Episkopat Polski wobec liderów „Solidarności” z lat 1980–1981. Zarys problematyki.
Wojciech Gonera (PTH Inowrocław, NSZZ „Solidarność”), Mateusz Szłapka (IPN Bydgoszcz), Duchowe wsparcie. Relacje liderów inowrocławskiej Solidarności z duchowieństwem katolickim.
dr Ewelina Ślązak (IPN Łódź), Kościół jako przestrzeń wsparcia i oporu. Relacje przywódców łódzkiej opozycji z duchowieństwem (1980–1989).
dr Zbigniew Stanuch (IPN Szczecin), Kościół katolicki wobec liderów „Solidarności” na przykładzie województwa szczecińskiego.
Przerwa kawowa 11.20 – 11.40
PANEL 7 – GODZ. 13.20 (prowadzenie: dr Przemysław Wójtowicz)
dr hab. Sebastian Ligarski (Centrum Solidarności „Stocznia” w Szczecinie, Politechnika Koszalińska), Zapomniani bohaterowie szczecińskiej „Solidarności”.
dr Grzegorz Majchrzak (IPN Warszawa), W cieniu podejrzeń o współpracę z SB. Przypadek Andrzeja Konarskiego.
prof. dr hab. Mirosław Golon (IPN Bydgoszcz, UMK Toruń), Nauczyciel, chemik, działacz polityczny i związkowy. Powikłane losy Waldemara Kisielińskiego (1931–2015) lidera NSZZ „Solidarność” z Nidzicy.
dr hab. Sylwia Galij-Skarbińska (UMK Toruń), Gertruda Przybylska – inżynier, społecznik, oddana działaczka toruńskiej „Solidarności”.
Janusz Oszytko (IPN Opole), Człowiek kolejarskiej i międzyzakładowej Solidarności w Nysie – mój ojciec Ryszard Oszytko.
Dyskusja, podsumowanie obrad.
ZAKOŃCZENIE KONFERENCJI – OKOŁO GODZ. 15.20