Dziennik wojenny. Cz. II – Wieloletnie śledztwo

Po analizie przyjęliśmy trzy hipotezy: pierwszą, że „Dziennik” został w całości sfałszowany, że wszystkie informacje zapisane po niemiecki nie są prawdziwe, a Fundację ktoś wprowadził w błąd. Druga hipoteza – że „Dziennik” opisuje wyłącznie prawdziwe wydarzenia i rzeczywiście jest opisem ukrywania niewyobrażalnych wprost skarbów. Przeważała jednak wśród nas hipoteza, że „Dziennik” łączy te dwie rzeczy: część jest prawdą, a część fałszerstwem. Jedna rzecz okazała się zaskakująca: o samych skarbach zapisano tylko siedem stron, z tego trzy to były ogólne zapisy sytuacji frontowej, bez szczegółów, zaledwie cztery zaś dotyczyły sposobu i miejsca złożenia depozytów. Brakowało w nich jednak konkretnych nazw miejscowości, jak Roztoka czy Minkowskie, gdzie Fundacja „Śląski Pomost” poszukiwała skarbów. Trudno było więc powiedzieć, na jakiej podstawie wybrano właśnie te miejsca.

Ponad miesiąc od oględzin „Dziennika” mieliśmy gotową analizę. Przyjęliśmy w niej metodę historycznej krytyki źródłowej, w której zawiera się nie tylko dokładna interpretacja samych zapisów, ale też okoliczności ich powstania, czas, kiedy to mogło nastąpić i osoba samego autora. Nie bez znaczenia było także to, w jaki sposób fundacja weszła w posiadanie dokumentu i co sama o nim mówiła. Nasze pierwsze ustalenie było takie, że Michaelis, rzekomy autor „Dziennika”… nie istniał. Mimo szeroko zakrojonych poszukiwań w rejestrach i archiwach nie udało się znaleźć takiej osoby – pułkownika, dowódcy brygady transportowej. Sprawdziliśmy także „lożę Quedlinburgów”, organizację chrześcijańską, ale istnienia takiej również nie udało się potwierdzić. Po organizacji, która miała mieć tysiącstuletnią tradycję i chciała „pojednania chrześcijan” poprzez przekazanie „daru” w postaci nazistowskich skarbów, nie było nawet śladu.

Nie znaleźliśmy także opisanego w „Dzienniku” Ollenhauera, który pojawia się jeden raz na karcie z literą „L”, pod listą z obrazami. To dość rzadkie nazwisko jest znane z zupełnie innej historii, niezwiązanej z „Dziennikiem”. Zostało wymienione w zeznaniach funkcjonariusza Schutzpolizei Herberta Klose, nieżyjącego bohatera dolnośląskiej legendy o Złocie Wrocławia. Według jego zeznań, Ollenhauer miał być współorganizatorem akcji ukrywania tak zwanego Złota Wrocławia, depozytu ludności cywilnej oblężonego Breslau. Jednak po latach i po serii fachowych publikacji, dziś wiemy, że do takiej akcji nigdy nie doszło, a Ollenhauer nie istniał i nie brał udziału w takiej operacji. Sam Klose miał także co do tego wątpliwości, w jednym z reportaży przyznawał nawet, że „nie jestem pewien nawet nazwiska i wyglądu”. To, że Ollenhauera znaleźliśmy w treści „Dziennika” było bardzo zastanawiające, bo sugerowało, że ktoś zrobił to… celowo. Wykorzystał charakterystyczne nazwisko, bo znał polskie, skarbowe legendy.

Kluczowa analiza dotyczyła siedmiu kart zapisanych ołówkiem. Dwie z nich były zapisane dwustronnie, co na łączną ilość ponad 600 stron „Dziennika” dawało tylko dziewięć stron spisanych ręką nieistniejącego Michaelisa, członka nieistniejącej loży. Z tych dziewięciu stron, tylko pięć (!) dotyczyło bezpośrednio sposobu i miejsca złożenia tajemniczych depozytów. Spora część stron „Dziennika” dotyczyła nie skarbów, ale wspomnień autora związanych z sytuacją na Dolnym Śląsku w pierwszej połowie 1945 roku. Na przykład na jednej z zapisanych ołówkiem stron, karcie z liczbą „100”, Michaelis wspominał o „Panu Löbe, który uciekł przez Zobten do Ullersdorf”. Nie była to informacja powszechnie znana, chociaż Paul Löbe był postacią autentyczną. Dalej, na karcie numer 101 pojawiał się kolejny intrygujący zapis, mianowicie, że „E. Brix został zastrzelony przez Rosjan” i było to też wydarzenie historycznie prawdziwe. Wychodziło więc, że potwierdza się nasza trzecia hipoteza, że część „Dziennika” jest zmyślona, a część podaje prawdziwe wydarzenia, oparte na nieznanym początkowo źródle. Okazało się ostatecznie, że na dziewięciu „ołówkowych” stronach były także inne autentyczne, choć mało znane wydarzenia.

Analiza przyniosła także spostrzeżenia natury językowej. Część tłumaczeń wykonanych przez Sobiesława Nowotnego zmieniła zupełnie sens niektórych wydarzeń, które opisywała Fundacja „Śląski Pomost”. Najważniejsza dotyczyła opisu skrytki na stronie z literą „H”, jednej z pierwszych stron, którą otrzymaliśmy od Romana Furmaniaka. Dotyczyła skrytki numer 1, gdzie miało być schowane 28 ton złota. Według Fundacji skrzynie schowano „w głębokiej studni”, która miała być potem „zasypana”, co stało się podstawą szalonych poszukiwań w pałacu w Roztoce. Tymczasem dokładne tłumaczenie dowodziło, że to wcale nie głęboka studnia, lecz… Tiefbunker, czyli podziemny schron, do tego nie zasypany, lecz wysadzony. Okazywało się więc, że Fundacja posługiwała się nieprecyzyjnymi tłumaczeniami, co prowadziło do poszukiwań opartych na błędnych przesłankach.

Końcowe wnioski były więc takie, że pomimo umieszczenia w „Dzienniku” autentycznych wydarzeń z 1945 roku, sam dokument – w części dotyczącej ukrywania depozytów – nie przedstawiał prawdziwych wydarzeń. Według współczesnej wiedzy nie ma żadnych dowodów, że taka operacja ukrywania się odbyła. Pozostała kwestia prawdziwych wydarzeń opisanych w niektórych miejscach „Dziennika”. Tutaj także udało się w końcu natrafić na źródło pisane, z którego fałszerz treści „Dziennika” zaczerpnął inspirację.

***

Okoliczności sprawy „Dziennika” oraz śledztwo dziennikarskie w tej sprawie opisałem w książce „Depozyt”, wydanej nakładem Wydawnictwa Technol w 2023 roku. Jeśli są Państwo zainteresowani szczegółami tej sprawy, odsyłam do jej lektury.