Początki komunikacji miejskiej w Stanisławowie – to już 85 lat

Za chwilę minie 85 lat od otwarcia pierwszej linii autobusowej, choć we współczesnym Iwano-Frankiwsku bo tak od 1962 roku nazywa się Stanisławów, świętuje się zaledwie 40 lat istnienia komunikacji miejskiej (za jej początek przyjęto otwarcie linii trolejbusowych w 1983 roku).

Niniejszy tekst powstał w oparciu o zachowane materiały. Krótkotrwała działalność firmy oraz wojna, która zakończyła jej działalność spowodowały, że mają one charakter fragmentaryczny. Prezentowane materiały nigdy nie były publikowane. Są unikatowe i choć nie dają odpowiedzi na wszystkie pytania, stanowią milowy krok w odkrywaniu najnowszej historii Stanisławowa. Pewnie także i dlatego o przedwojennej stanisławowskiej komunikacji miejskiej mało kto wie.

Podróżująca niemal od zarania dziejów ludzkość, zawsze równolegle poszukiwała środków, które w znaczący sposób ułatwią przemieszczanie się. Przed XIX wiekiem w pasażerskim transporcie drogowym dominowały dyliżanse i omnibusy ciągnięte przez konie. W niektórych krajach takich, jak Wielka Brytania czy Francja, już w XIX wieku zaczęły pojawiać się omnibusy o napędzie parowym. Tak zaczynała się historia komunikacji miejskiej na świecie.

Pierwszy tramwaj, czyli wagonik jadący po szynach zabudowanych w jezdni, ciągnięty przez konie, pojawił się w Nowym Jorku w 1832 roku. W 1835 roku, w Nowym Orleanie, otwarto pierwszą linię tramwajową, dając początek najstarszej sieci tramwajowej świata, funkcjonującej nieprzerwanie aż do czasów współczesnych. W 1863 roku w Londynie powstała pierwsza podziemna linia metra. W 1881 roku w Berlinie uruchomiono pierwszy eksperymentalny tramwaj elektryczny. Pierwsze autobusy pojawiać się zaczęły na ulicach wielkich miast Niemiec w latach 80-tych i 90-tych XIX wieku. Trzeba było jednak kolejnego pół wieku, aby autobusy stały się najważniejszym środkiem komunikacji wszystkich miast świata.

Jak zatem widać, wszystkie światowe metropolie, w miarę rozrostu terytorialnego oraz wzrostu liczby mieszkańców, prędzej czy później, decydowały się na otwarcie firm zajmujących się przewozem pasażerskim. Jak w tej materii wyglądał Stanisławów? Czy jego mieszkańcy potrzebowali nowoczesnych środków transportu, aby dostać się w odległe dzielnice miasta?

Założony w 1662 roku Stanisławów przez setki lat nie potrzebował specjalistycznej komunikacji miejskiej. Miasto nie było duże obszarowo, a dotarcie w skrajne punkty miasta zajmowało zaledwie kilka minut. W 1880 roku miasto zamieszkiwane było przez 18 626 mieszkańców, co klasyfikowało je w grupie niewielkich. Funkcjonowały prywatne dorożki, które w zaspokajały w zupełności potrzeby ludności.

Przełom XIX i XX wieku to dynamiczny rozwój i rozbudowa miasta. Tereny wokół Stanisławowa zostały w tym czasie ściśle zabudowane przez chcących uciec z miasta bogatszych przedstawicieli mieszczaństwa. Tak powstał Knihinin, którego liczba ludności oraz powierzchnia bardzo szybko dorównała liczbie mieszkańców samego Stanisławowa. Powstała w ten sposób aglomeracja na progu XX wieku zaczęła powoli odczuwać potrzebę stworzenia jednolitego systemu skomunikowania. Długoletnie debaty na temat połączenia dwóch organizmów miejskich i finalny brak takiej decyzji, skutecznie blokowały takie inicjatywy, toteż dorożka w pierwszych dwóch dziesięcioleciach XX wieku była nadal jedynym środkiem umożliwiającym szybkie przemieszczanie się.

Kiedy z dniem 1 stycznia 1925 roku włączono ostatecznie Knihinin w granice miasta, ziszczając tym samym marzenie wielu mieszkańców o tzw. Wielkim Stanisławowie, podejmowanie inicjatyw w kierunku właściwego skomunikowania miasta stało się łatwiejsze z punktu widzenia prawa. Jednolity budżet gminy miasta Stanisławowa pozwalał na takie działania. Powierzchnia łączna miasta od tej pory wynosiła 13,83 km², co powodowało, że dotarcie w skrajne punkty miasta wymagało czasu. Niestety, zniszczenia pierwszowojenne spowodowały, że priorytetem była szybka odbudowa miasta. Wielki kryzys gospodarczy z przełomu lat 20-tych i 30-tych XX wieku nie ułatwiał inwestycji, wyhamowując wiele już rozpoczętych.