Książka "Sonderkommando. W piekle komór gazowych" autorstwa Shlomo Venezii to poruszające świadectwo członka specjalnego oddziału więźniów w nazistowskim obozie zagłady Auschwitz-Birkenau. Wznowiona w 2024 roku przez wydawnictwo Prószyński i S-ka, publikacja ta stanowi istotny wkład w literaturę dotyczącą Holokaustu, oferując unikalny wgląd w funkcjonowanie obozowej machiny śmierci z perspektywy bezpośredniego uczestnika tych tragicznych wydarzeń.
Shlomo Venezia urodził się w 1923 roku w Salonikach, w rodzinie włoskich Żydów. W 1944 roku został deportowany do Auschwitz-Birkenau, gdzie przydzielono go do Sonderkommando – grupy więźniów zmuszanych do obsługi komór gazowych i krematoriów. Jako jeden z nielicznych członków tego oddziału przeżył wojnę, a jego wspomnienia stanowią cenne źródło wiedzy o mechanizmach zagłady stosowanych przez nazistów.
Publikacja ma formę wywiadu przeprowadzonego przez Béatrice Prasquier, co nadaje narracji bezpośredniości i autentyczności. Venezia szczegółowo opisuje swoje doświadczenia, począwszy od życia przedwojennego, przez deportację, aż po codzienność w obozie i pracę w Sonderkommando. Autor nie unika trudnych tematów, takich jak moralne dylematy związane z wykonywaniem narzuconych mu zadań czy psychiczne konsekwencje uczestnictwa w przerażających procedurach eksterminacji.
Warto zwrócić uwagę na techniczne opisy funkcjonowania krematoriów oraz procedur związanych z masową zagładą, które Venezia przedstawia z detalami. Takie podejście pozwala czytelnikowi zrozumieć skalę i organizację nazistowskiego systemu zbrodni. Autor dzieli się również refleksjami na temat relacji między więźniami, ich próbami zachowania człowieczeństwa w nieludzkich warunkach oraz strategiami przetrwania.
Narracja Venezii cechuje się prostotą i rzeczowością, co potęguje siłę przekazu. Brak literackich ozdobników sprawia, że opisywane wydarzenia wybrzmiewają z pełną mocą, konfrontując czytelnika z brutalną rzeczywistością obozu. Tłumaczenie Krystyny Szeżyńskiej-Maćkowiak oddaje ten surowy styl, zachowując autentyczność relacji.
„Sonderkommando. W piekle komór gazowych” spotkało się z uznaniem zarówno czytelników, jak i krytyków. Na portalu Lubimyczytać.pl książka uzyskała średnią ocen 8,1 na 10, co świadczy o jej wysokiej wartości merytorycznej i emocjonalnej . Czytelnicy podkreślają jej autentyczność, głębię oraz znaczenie jako dokumentu historycznego.
W przedmowie do polskiego wydania Piotr M.A. Cywiński, dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, zaznacza: „Ta książka jest świadectwem wydarzeń. Jest zapisem nie tylko naocznego świadka, ale i bezbronnego, zniewolonego, lecz czynnego uczestnika procesu unicestwiania człowieka, ludzi, całego świata”.
Książka Shlomo Venezii to niezwykle ważne świadectwo, które pozwala zrozumieć mechanizmy funkcjonowania obozów zagłady oraz dylematy moralne osób zmuszanych do współuczestnictwa w zbrodniczym systemie. Jej lektura jest trudna, ale niezbędna dla pełniejszego zrozumienia historii Holokaustu i refleksji nad kondycją ludzką w ekstremalnych warunkach.