„Szczelina Jeleniogórska”. Część I: Początek

Czytając tekst z kwartalnika „Eksplorator” nie zdawałem sobie na początku sprawy w jaki sposób ów przedziwny apel powiązany jest z zabójstwem Cygana, ale szybko miałem się o tym przekonać. 21 listopada 1995 roku, ukazała się kolejna istotna publikacja, która rzucała więcej światła na te dwie sprawy. Był to artykuł Ryszarda Wójcika, znanego dziennikarza i dokumentalisty, pod tytułem Rembrandt w lochu, który ukazał się w popularnym czasopiśmie „Nowy Detektyw”. Wójcik opisywał, że w jego redakcji pojawił się tajemniczy informator, który przekazał mu następujące informacje: Jest stuprocentowo pewne odkrycie ogromnego „depozytu” ukrytego w podziemnym bunkrze w końcowych tygodniach wojny. Znajdują się w nim w głównie dzieła sztuki, obrazy, rzeźby, a także kosztowności z muzeów Ukrainy oraz Rosji. Podziemie jest tak obszerne, że stoją tu samochody ciężarowe i wojskowe gaziki, z ładunkami wciąż nie rozpoznanymi. Jeden z odkrywców bunkra wszedł – sam – do jego wnętrza po linie, przez wąski komin wywietrznika. Lina była za krótka, ale to, co ujrzał, zaparło mu dech w piersi: brązy, srebra i złoto migotały z daleka w świetle latarki… Za drugim razem, gdy przyszedł ze wspólnikiem, ujrzeli trupy kilkunastu oficerów niemieckich, jeden, zapewne samobójca, siedział za kierownicą auta z pistoletem w dłoni… Czytelnicy zauważą, że po raz pierwszy pojawił się w tym materiale intrygujący opis rzekomo ukrytych w podziemiach pojazdów oraz martwych oficerów niemieckich. Te dwa sugestywne symbole – ciężarówka i martwy generał – na długo stały się znakiem rozpoznawczym „Szczeliny Jeleniogórskiej”. Dodajmy od razu dla jasności, że sama nazwa (Szczelina) miała się dopiero pojawić i w momencie powstawania artykułu Wójcika nie była jeszcze używana w prasowym światku obiegu.

Po tekście Wójcika jeszcze raz przeanalizowałem treść listu otwartego PTE z 1994 roku, porównując go do relacji informatora dziennikarza z listopada 1995 r. Skąd mogłem mieć pewność, że PTE i informator mówili o tym samym miejscu? Przecież Dolny Śląsk, ze swoją bogatą historią górniczą, był i jest podziurawiony niczym szwajcarski ser i nietrudno tutaj o podziemne bunkry i rozległe sztolnie. Odpowiedzi kryły się w ostatniej części artykułu Wójcika, które wskazywały, że to dokładnie ci sami ludzie prosili o publikację apelu przez PTE jak i odwiedzili redaktora Wójcika. Jak sprzedać Rembrandta? – pyta Numer Jeden [informator – dop. KK]. To nie inkrustowane jajko ze złota ani krzyżackie monety czy słoik z rublówkami. Wydostanie się takiego obrazu na powierzchnię, wystawienie go na aukcję – to pewna wpadka dla znalazcy. A bunkier kryje podobne dzieła sztuki najwyższej klasy! Jak więc rozgryźć ten problem? Obaj znalazcy – bo dziś jest ich dwóch – czują się nieszczęśliwi: mają zbyt wiele, by móc to odsłonić. Coś już uszczknęli, więc wobec prawa nie są w porządku. Z Niemcami nie chcą mieć kontaktu – boją się kuli w plecy. Jeden z nich stale przebywa za granicą, próbuje to i owo spieniężyć, a ten drugi – szuka dziury w betonowym polskim prawodawstwie, rozpytuje dziennikarzy, odwiedza nawet Polskie Towarzystwo Eksploracyjne we Wrocławiu (…) Z biegiem miesięcy sprawa staje się coraz bardziej jawna, ale ani na jotę nie bliższa rozwiązania…

To jednak nie wszystko. Informator Ryszarda Wójcika miał dla niego pewien ciekawy dokument. Otrzymałem brulion „Porozumienia wstępnego”, z jakim chcą wystąpić nieszczęśnicy do… rządu: Pkt. 1 Przypadkowi znalazcy spodziewają się dobrodziejstwa za wskazanie miejsca depozytu, oczekują zadośćuczynienia w wysokości 20 proc. ceny aukcyjnej. Pkt. 2. Znalazcy chcą do końca pozostać anonimowi, co jest wymogiem ich bezpieczeństwa osobistego i prawnego. Pkt. 3. Strona Rządowa zobowiązuje się zabezpieczyć pod każdym względem ochronę znaleziska, jak i konieczny transport oraz uszczegółowioną inwentaryzację ostatecznej wyceny (…) Dziennikarz tak łatwo nie uwierzył swojemu informatorowi, o czym świadczyć może fragment ich rozmowy przytoczonej w artykule: – Chce pan, aby polskie prawo wynalazło furtkę dla 2 awanturników, którzy mają dużo do zaoferowania? – pytał Ryszard Wójcik. – Czy 80 proc. to mało dla państwa? Tu chodzi o miliardy dolarów! – Prawo nie jest z gumy. Wielki pieniądz nie może kruszyć autorytetu. To niemoralne. – To niech pan czyni, redaktorze, co w pańskiej mocy, by te skarby nie uciekły z Polski, by przez zatkanie szybu wentylacyjnego – nie ucierpiały…- Ja czynię, co mogę, drogi panie. Ja o tym piszę (…)

Historia tego spotkania miała swój dalszy ciąg, opisany w książce Ryszarda Wójcika Łowcy skarbów z roku 1997. Jeden z rozdziałów nawiązywał do spotkania dziennikarza ze swoim informatorem i opisywał dalszy ciąg poszukiwań podziemnego bunkra. Dziennikarz otrzymał nietypową misję od swojego szefa, nieżyjącego już biznesmena i wydawcy „Nowego Detektywa” Józefa Śniecińskiego. – W sąsiednim pokoju siedzi ktoś, kogo znam z czasów PRL jak zły szeląg, dawny funkcjonariusz wiadomych służb, ale nie z tych drobnych cwaniaczków, co łapią byle okazję dla łatwego grosza… On mówi, że chce mieć we mnie pośrednika do rozmów z rządem na temat znaleźnego przy skarbie liczonym na miliardy dolarów, rozumiesz? Wie, że się kręcę w wysokich sferach, znam ministra finansów, muszę znać, bo firmę mam taką i wydawnictwo odpowiednie, wie, że pracują dla mnie prawnicy pierwszej ligi, więc przyszedł z propozycją, bym dał zaufanego dziennikarza, który pojedzie z nim do Szklarskiej Poręby i tam na miejscu spisana zostanie oferta znalazców tunelu, skierowana do instancji rządowej. Niech określą, ile z tego chcą mieć i na jakich warunkach się ujawnią do podpisania kontraktu. Kto wie? Może oni coś naprawdę odkryli. Wójcik ponownie nie krył swojego sceptycznego podejścia do sprawy. – Sami nie próbują wydobyć? – Próbują i nawet wydobywają. Złoto, kosztowności, drobiazgi. Już dwa lata to robią. Dwaj z nich wynieśli się do Szwajcarii, a dwaj są na Śląsku. Ostatnio jednak prasa zachodnia ujawniła jakąś aferę z jajkiem Fabergé, cackiem ze złota, obsadzonym kamieniami. (…) „jajko” było u nas na Śląsku u pewnego Cygana, w lodówce… Znaleźli Cygana z obciętą głową (…) Wiadomo, z jakiej kolekcji pochodzi to „jajko” – ślad hitlerowskiego rabunku dokonanego w Rosji wiedzie na Dolny Śląsk. Po nitce do kłębka… dżentelmeni pietrają się, że już żadne z dzieł sztuki, które mają w tunelu, nie pójdzie do handlu, a pieniądz wietrzą w tym ogromny!

Dziennikarz najwyraźniej dał się przekonać, ponieważ rzeczywiście pojechał do Szklarskiej Poręby, by odwiedzić tajemniczego złego szeląga, któremu w swojej książce nadał pseudonim „Krzywym”. Jego wizyta w willi tej tajemniczej persony była zgoła dziwaczna. Z błogosławieństwem i delegacją podpisaną przez Śniecińskiego wyjechałem z Krzywym do Szklarskiej Poręby Dolnej. Pojechałem, rzecz jasna, bez broni i bez własnej obstawy. Zaufałem Śniecińskiemu, że w razie czego Krzywy zadba o mnie i o własną skórę. Krzywy na miejscu już pierwszego dnia odkrył, że mam w torbie mały mikrofon z mikrokasetą na dziewięćdziesiąt minut w środku. Gdy wyszliśmy z jego rezydencji – willi na spacer do lasu, rzekomo „pomylił” moją torbę ze swoją. Zauważyłem, że kasetę mam odwróconą, nic na niej nie było jeszcze nagrane. Potem przez cztery dni czekaliśmy na łącznika. Piątego dnia łącznik się zjawił w asyście kierowcy, który pozostał w samochodzie, schowany za ciemnymi szkłami okularów. Fotografował mnie zza szyby swego auta. Miał z pewnością odbiornik, który przejmował głosy naszej rozmowy prowadzonej na poddaszu willi. Łącznik przedstawił się jako kapitan Jagodziński. Pracował „w czwórce”, tzn. w czwartym wydziale Służby Bezpieczeństwa. (…) Zaproponowałem, że może tymczasem wyklepiemy na maszynie jakiś choćby przybliżony projekt oferty dla rządu, po co marnować tyle czasu. Obaj dżentelmeni zgodzili się na to z pewnym oporem. Powstał dokument, którego oryginał znajduje się u Krzywego w Szklarskiej Porębie, kopię przepisaną na mojej maszynie z dyktafonu wręczyłem Śniecińskiemu, a w jakiś czas później udostępniłem ją panu Lewickiemu, redaktorowi „Nowego Detektywa”… Prawie 20 lat od tych wydarzeń postanowiłem odtworzyć te wydarzenia, docierając do świadków i dokumentów, co doprowadziło mnie do zaskakujących wniosków. Zarówno „Krzywy” jak i „kapitan Jagodziński” to były realnie istniejące osoby, choć występujące pod pseudonimami, dokładnie takie, jak je przedstawiał Wójcik.